Όλα μπορούμε να τα χορέψουμε*. Εξουσία και αντιστάσεις στην εκπαίδευση,

        Ιδέες           

• Previous
• Nex
• t

                              των Αργυρώς Μπαντουβά και Οδυσσέα Αϊβαλή

Το Υπουργείο Παιδείας επιθυμεί να γνωρίζει, να συλλέγει πληροφορίες και στη συνέχεια να τις αξιοποιεί. Από αυτή την άποψη, η εποχή του «My school» είναι μια καινούρια εποχή ελέγχου και τιμωρίας για τα σχολεία, καθώς στη λογική του συστήματος, τα προσωπικά στοιχεία μαθητών (ονοματεπώνυμο, ΑΜΚΑ, στοιχεία επικοινωνίας, συμμετοχή σε καταλήψεις κ.λ.π.), αλλά και εκπαιδευτικών (συμμετοχή σε απεργίες, άδειες) καταχωρούνται σε ένα λογισμικό υλικό του υπουργείου για κάθε μελλοντική χρήση.

Όμως, όπου υπάρχει εξουσία υπάρχουν και αντιστάσεις. Έπειτα λοιπόν από συντονισμένες δράσεις, κινητοποιήσεις και καταγγελίες της ΟΛΜΕ, της ΔΟΕ και συλλόγων γονέων, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων αποφάσισε να βάλει περιορισμούς στην καταγραφή των στοιχείων.

Ο βασικός στόχος του My school είναι η δημιουργία ενός εκπαιδευτικού και μαθητικού δυναμικού απρόθυμου να διεκδικήσει και να αγωνιστεί, γιατί κάτι τέτοιο θα έχει ανάλογες κυρώσεις. Οι εκπαιδευτικοί που θα αξιολογούνται θετικά θα είναι εκείνοι που, αναπαράγοντας την κυρίαρχη ιδεολογία, θα θεωρούν την απεργία και τον συνδικαλισμό αναχρονιστικές μεθόδους παρέμβασης που δημιουργούν προβλήματα.
Η ένταση της επιτήρησης και του αυταρχισμού συνδυάζεται με τον περιορισμό της δημοκρατικής λειτουργίας του σχολείου. Η λήψη των αποφάσεων μετακινείται σταδιακά από τους συλλόγους διδασκόντων στους διευθυντές-μάναντζερ, με την προσπάθεια επιβολής στο εκπαιδευτικό πεδίο αρχών του ιδιωτικού μάνατζμεντ, όπως η εφαρμογή πολιτικών μείωσης του κόστους της εκπαίδευσης, αλλά και η ενίσχυση της ικανότητας του κράτους να ελέγχει το αποτέλεσμά της.

Η απόφαση της ΑΠΠΔ είναι μια πρώτη νίκη που ήρθε με τη συλλογική αντίσταση των συνδικαλιστικών οργανώσεων, των συλλόγων γονέων και την αντίσταση μαθητών και εκπαιδευτικών. Συλλογική αντίσταση στη δημιουργία ενός αυταρχικού σχολείου, όπου κυριαρχεί η επιτήρηση μαθητών και εκπαιδευτικών προκειμένου να πειθαρχούν στις εφαρμοζόμενες πολιτικές.

Οι συλλογικές αντιστάσεις είναι όμως αναγκαίες και για τον αγώνα απέναντι στη διάλυση των εργασιακών σχέσεων στην δημόσια εκπαίδευση, τη στιγμή που το υπουργείο επεξεργάζεται σχέδιο εθελοντικής εργασίας εκπαιδευτικών που θα καλύψουν τις κενές θέσεις στα σχολεία. Εισάγοντας την απλήρωτη εργασία στη δημόσια εκπαίδευση (στην ιδιωτική υπάρχει εδώ και χρόνια, τόσο σε ιδιωτικά σχολεία όσο και σε φροντιστήρια) υποβαθμίζει ακόμη περισσότερο την αξία της εργασιακής δύναμης των εκπαιδευτικών και τις διαπραγματευτικές τους δυνατότητες. Με αυτήν την πρακτική διαιρεί τους εκπαιδευτικούς σε εκείνους που μπορούν να δουλέψουν χωρίς χρήματα και σε εκείνους που δεν μπορούν, γιατί δεν έχουν άλλη πηγή εισοδημάτων.

Η εξουσία στο σχολείο

Το σχολείο αποτελεί τόπο πειθάρχησης, πρωτίστως για τους μαθητές. Ως εργασιακός χώρος, όμως, πειθαρχεί και τους εκπαιδευτικούς ως εργαζόμενους, σε μία κανονικότητα όπου το διαφορετικό πηγαίνει στο περιθώριο. Η πειθάρχηση για μαθητές και εκπαιδευτικούς είναι βασικός στόχος ώστε να περιορίζονται οι αντιστάσεις και να προωθούνται οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, συνέπεια των οποίων είναι η υποβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης.

Η σχολική πειθαρχία θέτει σε λειτουργία μια σειρά από μηχανισμούς, μεθόδους, τεχνικές που αναλύουν, ιεραρχούν, αξιολογούν και κανονικοποιούν τις σχέσεις και τις συμπεριφορές. Δημιουργούνται δηλαδή στο επίπεδο της τάξης, συστήματα μικροεξουσίας που διασφαλίζουν την υποταγή των μαθητών. Ο χώρος του σχολείου αποτελεί χώρο συγκρότησης των αντιθέσεων, των αντιφάσεων και των ανισοτήτων [1]. Η οργάνωση της εκπαίδευσης αποτελεί μια τεχνολογία εξουσίας που έχει στόχο την πειθάρχηση των μαθητών και των εκπαιδευτικών, με σκοπό την κανονικοποίησή τους στα πρότυπα των κυρίαρχων σχέσεων εξουσίας. Ο εκπαιδευτικός μηχανισμός κατανέμει τους μαθητές σε επαγγέλματα και για το λόγο αυτό δημιουργεί/αξιοποιεί την πνευματική διαφορά, η οποία στη συνέχεια εμφανίζεται ως «φυσική», όσο «φυσική» είναι βέβαια η αναπαραγωγή του καταμερισμού της εργασίας.

Αντιστάσεις στην εξουσία

Αντιστάσεις στην εντατικοποίηση της εκπαίδευσης προβάλλονται τις τελευταίες μέρες από τους μαθητές. Με κινητοποιήσεις και καταλήψεις, είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι οι μαθητές βάζουν στο επίκεντρο πολιτικά επίδικα όπως η πειθάρχηση μέσα στο σχολείο και η ποιότητα της εκπαίδευσης [2]. Δεν διαμαρτύρονται δηλαδή μόνο για την Τράπεζα Θεμάτων και το σύστημα των εξετάσεων στο Λύκειο, αλλά και τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στην Παιδεία.

Το «νέο Λύκειο» μεγαλώνει τους κοινωνικούς φραγμούς στην εκπαίδευση, δηλαδή μειώνονται οι μαθητές που μπορούν να συνεχίσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ αυξάνεται και η εγκατάλειψη του σχολείου για οικονομικούς λόγους. Οι μαθητές αγωνίζονται για να ξεφύγουν από τον κύκλο σχολείο-φροντιστήριο-facebook, μέσα στον οποίο τους κλείνει το εκπαιδευτικό σύστημα. Αντιστέκονται στα δεκάξι για μια καλύτερη ζωή και γι’ αυτό πρέπει να έχουν δίπλα τους ολόκληρη την κοινωνία.

Το Υπουργείο Παιδείας απαντά με απειλές για παράταση της σχολικής χρονιάς και ποινική δίωξη όσων συμμετέχουν στην κατάληψη. Η αστυνομία ήδη συλλαμβάνει μαθητές με βία σε σχολεία στον Χολαργό και στη Λαμία, δείχνοντας τη συνέχεια της πειθαρχικής εξουσίας. Εισαγγελείς παρεμβαίνουν καλώντας μαθητές και εκπαιδευτικούς ώστε να «συμμορφωθούν». Τα μέσα ενημέρωσης ψάχνουν πολιτικούς υποκινητές πίσω από τους μαθητές, υποβαθμίζοντας τα αιτήματα των μαθητών και αγωνιούν για τα έξοδα από τις φθορές στις σχολικές υποδομές.

Στα συμφραζόμενα αυτά, το Μy school, όπως και η καταστολή των μαθητικών κινητοποιήσεων είναι μερικές μόνο από τις εκφάνσεις του αυταρχικού κρατισμού.  Ο αυταρχικός κρατισμός αποτελεί μια μορφή βιοπολιτικής σε περιόδους πολιτικής κρίσης. Η βιοπολιτική εντάσσει τη ζωή στο χώρο των πολιτικών σχεδιασμών και κάνει την εξουσία όργανο μεταμόρφωσης της ανθρώπινης ζωής [3]. Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι η ζωή ενσωματώνεται ολοκληρωτικά μέσα σε τεχνικές που την εξουσιάζουν και τη διευθύνουν. Τους ξεγλιστράει συνέχεια. Σε κάθε συγκυρία υπάρχει μια έλλειψη της εξουσίας που, ευτυχώς, αφήνει ανοιχτή την ύπαρξη αντίστασης.


_______________
Σημειώσεις:

* Galeano, Ε. (2013). Οι λέξεις ταξιδεύουν. Αθήνα: Πάπυρος.

[1] Φουκό, Μ. (2005). Η μικροφυσική της εξουσίας. Αθήνα: Ύψιλον.
[2] http://lemeoxistoneosysthma.blogspot.gr/
[3] Φουκό, Μ. (1978). Ιστορία της σεξουαλικότητας. 1. Η βούληση για γνώση. Αθήνα: Πλέθρον.

_____

*δημοσιεύθηκε στο:

http://rednotebook.gr/2014/11/my-school-end/