Ο μεγάλος παιδαγωγός Π. Φρέιρε αναδεικνύει τον βασικό πυρήνα της αγωγής, την πρώτη ευθύνη του σχολείου

    ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ  

Αν το σχολείο δεν κάνει καλύτερο τον άνθρωπο, γιατί υπάρχει;

Egyptian Fellah Woman with her Child, at and by Elisabeth Jerichau-Baumann

Του Νίκου Τσούλια

Τα χρόνια περνάνε μαζί τους και οι δεκαετίες και εμείς στον ίδιο πάντα δρόμο, στον πατημένο δρόμο, που ξέρουμε ότι δεν οδηγεί στην πρόοδο… Γιατί δεν αναρωτιόμαστε για ποιο λόγο υπάρχει το σχολείο; Έχουμε βρει έναν μόνο σκοπό και το βλέμμα μας είναι μόνιμα εκεί. Δεν στοχαζόμαστε μήπως υπάρχει και κάτι άλλο. Δεν προβληματιζόμαστε γιατί το σχολείο δεν συνεργεί αποφασιστικά στην πραγματική κοινωνική εξέλιξη. Δεν συζητάμε μήπως κάτι δεν πάει καλά.

Κι όμως το σχολείο έχει στην καταστατική του σύσταση και άλλους σκοπούς και όχι μόνο μια καλή επαγγελματική προοπτική – που και αυτή στους σημερινούς δύσκολους καιρούς είναι στομωμένη. Το σχολείο έχει γεννηθεί για να δίνει σε κάθε κοινωνία ένα μέλλον πιο φωτεινό, μια ζωή καλύτερη. Και το έργο του είναι προσδιορισμένο μέσα από την ιστορία και δεν μπορούμε να καμωνόμαστε ότι δεν το ξέρουμε…

Το σχολείο έχει τρεις βασικές αποστολές.

Να μάθει Γράμματα και να δώσει ως μορφωτική αποστολή στους μαθητές μια ισχυρή Γενική Παιδεία. Να τους εμπνεύσει τη χαρά της γνώσης, έτσι ώστε σε όλη τους τη ζωή να έχουν πάντα ακόρεστη την επιθυμία της μάθησης και της έρευνας. Αλλά αυτή «η "γραμματοσύνη" είναι μια ποιότητα συνείδησης και όχι απλώς κατάκτηση μιας ηθικά ουδέτερης τεχνικής» (Θ. Γέρου).

Να εντάξει παιδιά και νέους στην κοινωνία με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι δημιουργικοί και ενεργοί πολίτες. Να μάθουν να ζουν αρμονικά με σεβασμό στον άλλον, με ανεκτικότητα και αλληλεγγύη. Να αγωνίζονται για το κοινό καλό – ναι υπάρχει… -, για δικαιοσύνη και ελευθερία, για χειραφέτηση και αυτοπραγμάτωση.

Να εξανθρωπίσει το χαρακτήρα τους και να εξευγενίσει τη συμπεριφορά τους. Να τους διαπαιδαγωγήσει σε ένα ανθρωπιστικό αξιακό πεδίο. Να κάνει τον άνθρωπο καλύτερο. Να τον ασκήσει με πάθος στην αγάπη.

Το σχολείο δεν υπάρχει για να παρέχει μόνο γνώσεις! Η γνώση από μόνη της δεν οδηγεί σε ξέφωτα. Η βαρβαρότητα σε όλη τη ροή της ιστορίας έχει συνδεθεί με αιχμές της γνώσης. Και μόνο την εξέλιξη των όπλων να εξετάσει κάποιος θα κατανοήσει ότι ένα μεγάλο μέρος της γνώσης εντάχθηκε στον αφανισμό του ανθρώπου. Αλλά και σήμερα ποια είναι πιο κερδοφόρα μαζική επιχείρηση σε παγκόσμια κλίμακα από τη βιομηχανία των όπλων;

Μπορεί το σχολείο από μόνο του να αντιπαλέψει τη βαρβαρότητα; Προφανώς κι όχι. Μπορεί όμως να την αμφισβητήσει και να ρίξει σπόρους μιας ουμανιστικής θεώρησης της ζωής. Μπορεί να καλλιεργήσει ένα σχήμα παιδείας και πολιτισμού, που θα δίνει σε κάθε πολίτη τη δυνατότητα δημιουργικού στοχασμού και κουλτούρας αμφισβήτησης των τόσων και τόσων διακρίσεων που επιβάλλουν οι κάθε λογής μορφές εξουσίας, η αμάθεια και η προκαταλήψεις. Γιατί αν δεν κάνει το έργο αυτό το σχολείο, τότε ποιος;

Μπορεί το σχολείο να διαμορφώσει μια κοινωνία δημοκρατική, πλουραλιστική, ουμανιστική ή πολύ περισσότερο να ανατρέψει την κρατούσα εμπορευματική οργάνωση; Προφανώς όχι! Και όχι μόνο αυτό, αλλά οι θεωρίες αναπαραγωγής και οι ταξικές αναλύσεις εκτιμούν ότι αναπαράγει την κεφαλαιοκρατική εξουσία, όπως όλοι οι θεσμοί των σύγχρονων κοινωνιών: αστυνομία, ΜΜΕ, φυλακή, κράτος, παραγωγή, διοίκηση κλπ. Αλλά είναι μόνο αυτή η όλη λειτουργία του σχολείου και της εκπαίδευσης; Δεν είναι και θεσμός προαγωγής του ορθολογισμού και των διαφωτιστικών ρευμάτων; Τα Γράμματα και η Μόρφωση δεν είναι πεδία καλλιέργειας της ανεξαρτησίας του πνεύματος; Και αν δεν μπορούν αυτά τα πεδία να αμφισβητήσουν την επικυριαρχία της εξουσίας στον άνθρωπο και να θέσουν βάσεις για μια κοινωνία προόδου, τότε ποιος;

Υπάρχει και μια άλλη πλευρά στο θέμα μας, μια βαθιά αντιδραστική θέση και πλήρως ανορθολογική προκατάληψη με μερικές ενδεικτικές όψεις: ότι ο καλός άνθρωπος ή είναι υπόθεση της θρησκείας ή είναι μια εξέλιξη που προκύπτει μόνη της ή ότι δεν συμφέρει να είναι είσαι καλός, γιατί θα σε εκμεταλλευτούν. Όλα αυτά είναι εκτιμήσεις εκτός πραγματικότητας.

Ο καλός άνθρωπος – που αγωνίζεται συγκροτημένα και με πάθος για τη συνολική πρόοδο του κοινωνικού του περιβάλλοντος – μπορεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον να βρει και να δημιουργήσει την ομορφιά της ζωής, να διαμορφώσει μια άρτια προσωπικότητα, να γευθεί τις χαρές του κόσμου, να νιώσει την πληρότητα του εαυτού του!

Ο μεγάλος παιδαγωγός Π. Φρέιρε αναδεικνύει τον βασικό πυρήνα της αγωγής, την πρώτη ευθύνη του σχολείου. «Σ’ όλα τα στάδια της απελευθερωτική τους πάλης, οι καταπιεζόμενοι πρέπει να βλέπουν τον εαυτό τους ως ανθρώπους που αγωνίζονται να κατακτήσουν τον οντολογικό και ιστορικό τους προορισμό και που δεν είναι άλλος από την ολοκλήρωσή τους ως ανθρώπινες υπάρξεις».

________

https://anthologio.wordpress.com/2018/10/23/%CE%AF-%CE%AC-%CF%8D-om/?fbclid=IwAR2KEsvMCMcuEUOVQmuD0fD9N4czTfQecABcSStfZwskaMgkvPpl-jSLPNQ